کد مطلب:225291 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:239
بیان اخباری که در ثواب زیارت مشهد مقدس و مرقد منور آن حضرت وارد است
در تلو حكایات و اخبار مسطوره به ثواب زیارت مرقد منور حضرت رضا علیه السلام به یك مقداری اشارت رفت اكنون به اخبار دیگر كه در نظر آمده گزارش و از آن حضرت مسئلت توفیق زیارت و ادراك ثواب می رود.
در بحار و كشف الغمه و غیرهما مسطور است كه وقتی شخصی خراسانی در
[ صفحه 217]
حضرتش معروض داشت یعنی در خدمت رضا علیه السلام یا ابن رسول الله رسول خدای صلی الله علیه و آله را در خواب دیدم كه گویا با من می فرمود «كیف انتم اذا دفن فی ارضكم بعضی و استحفظتم ودیعتی و غیب فی ثراكم نجمی» چگونه خواهید بود شماها وقتی كه مدفون گردد در زمین شما پاره ای از تن من و شما نگاهبان گردید ودیعة و امانت مرا و فرو رود در خاك شما ستاره ی من. امام رضا فرمود: «انا المدفون فی ارضكم و انا بضعة من نبیكم و النجم» من هستم كه در زمین شما مدفون می شوم و من پاره ی تن پیغمبر شما هستم و من ستاره و نجم هستم. و در روایتی به جای نجم لحمی مذكور است یعنی گوشت من «الا فمن زارنی و هو یعرف ما اوجب الله تعالی من حقی و طاعتی فانا و آبائی شفعاؤه یوم القیمة و من كنا شفعاءه نجا و لو كان علیه مثل و زر الثقلین الجن و الانس» بدانید كه هر كسی مرا زیارت نماید و عارف به حق و طاعت من كه خدای تعالی بر وی واجب گردانیده باشد من و پدرانم در روز قیامت شفیعان او باشیم و هر كسی را كه ما شفعای او باشیم نجات و رستگاری خواهد بود اگر چه به اندازه ی وزر و گناهان جن و انس بر گردن او باشد.
«و لقد حدثنی ابی عن جدی عن ابیه عن رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم قال من رأنی فی منامه فقد رأنی فان الشیطان لا یتمثل فی صورتی و لا فی صورة احد من اوصیائی و لا فی صورة احد من شیعتهم و ان الرؤیا الصادقه جزء من سبعین جزءا من النبوة» همانا حدیث فرمود با من پدرم از جدم از پدرش از رسول خدای صلی الله علیه و آله كه هر كسی كه مرا در خواب خود بیند همانا مرا دیده است زیرا كه شیطان نمی تواند به صورت من و نه در صورت یكی از اوصیای من و نه به صورت یكی از شیعیان اوصیای من متمثل گردد و به درستی كه خوابی كه مقرون به صدق باشد یك جزء از هفتاد جزو نبوت می باشد.
راقم حروف گوید ظلمت شیطانی و مفاسد اخلاقی كه در حقیقت جهل حقیقی است چگونه می تواند با نور پاك یزدانی و عقل كل و محاسن اخلاق هادی سبل كه او همه خیر محض و وی همه شر محض و او هدایت صرف و وی ضلالت صرف و او محبوب خدا و وی مطرود خدا می باشد آشنائی گیرد تا از راه مماثلت و مشابهت
[ صفحه 218]
اندر شود كدام وقت شب شبیه روز یا روز همرنگ شب تواند شد كه شیطان تواند به چیزی كه از هیچ جهت با وی هم خوی و هم بوی نیست یك روی و یكرنگ شود روح خبیث و كثیف را به ارواح شریفه لطیفه چه مشابهت و مجانست خواهد بود و عدم مماثلت به اندازه ی دور باش و بعد مناسبت است هر قدر مقام نورانیت و صفای روحانیت غلبه كند ضد آن را مطرودیت بیشتر است مهبط جبرائیل را بنمود و ورود عزازیل چه تناسب و تقاربی است «مسكن دل نیست جای صبحت اغیار» و جائی كه فرشته درآید دیو و غول را چه راهی خواهد بود اغلوطه ی شیاطین با اخلاق انبیاء و مرسلین هرگز آشنائی نگیرد و وساوس شیطانی و هواجس نفسانی و اخلاق ناسوتی را در مراكز جبروتی و لاهوتی و موارد ارواح مكرمه راهی نباشد و هر چند اخلاق انسانی بر هواجس نفسانی چیره تر شود وساوس شیطانی دورتر و مطرودتر شود تا بدان كه به خطاب «انك رجیم و علیك لعنتی الی یوم الدین» مطرود ابد الابدین گردد اما دوری او بر حسب درجات و رانندگی او بر طریق مقامات است پس ببایستی سعی كرد كه بر حسب عبادت و بندگی و عبادت سبحانی روز تا روز برافزود تا وساوس شیطانی و تمثل او را ساعت به ساعت مهجورتر و محجوب تر ساخت تا بدان جا كه می فرماید «حتی اجعلك مثلی».
و این كه می فرمایند شیطان به صورت یكی از شیعیان ایشان هم متمثل نمی شود به همین معنی است كه ارواح و اخلاق ایشان از آن شریفتر و سعیدتر و هیاكل مقدسه ایشان كه به اخلاق حسنه لطافتی خاص پیدا كرده است از آن لطیف تر است كه شیطانی خبیث به ایشان راه یابد و مماثلت گیرد و این كه فرمود هر كسی مرا در خواب بیند مرا دیده است به همان معنی است چه ممكن است بعضی از مؤمنان یا كسانی كه در مذهب تشیع نیستند رسول خدای را در خواب بینند و آن حضرت را با شمایلی كه از پیكر همایونش در كتب یاد كرده اند یكسان نبینند معذلك آن حضرت را دیده اند چه اگر حقیقت جمال پیغمبری را بخواهند هیچ كس ندیده و نمی تواند دید حتی معاصرین عهد همایونش هر كسی به قدر چشم بصیرت خود دیده است
[ صفحه 219]
و البته به آن طور كه ائمه اطهار و اصحاب ابرار علی حسب بصیرت خود و مقامات بینش خود دیده اند دیگران ندیده اند پس آن حضرت در نظر هر كسی به قدر قوت نظر و نیروی استعداد و نور عقل و صفای قلب خود آن شخص جلوه گر می شود پس همه او را به یك حیثیتی دیده و نیز سوای انوار طیبه ی الهیه او را ندیده اند چنان كه همه كس می تواند گفت خورشید را دیده ام و دروغ نگفته و به اندازه ی حدت نظر و قوت بینائی خود دیده و می تواند بگوید ندیده ام زیرا كه هیچ چشمی را طاقت دیدن حقیقت نور او نیست و دور باش لعمان نور او مانع از آن است كه به درستی و صحت بنگرند و حال این كه نور خورشید یك ذره و قسمتی از هفتاد هزار درجه نور یكی از شیعیان است پس از این جا توان معلوم ساخت كه مقام ارواح مقدسه اشباح طاهره و اجسام نورانیه معصومین چیست و پاره ای دقایق نكات به دانشمندان دقیقه یاب حوالت است.
در عیون اخبار از حمدان دیوانی مروی است كه حضرت امام رضا علیه السلام فرمود «من زارنی علی بعد داری اتیته یوم القیمة فی ثلث مواطن حتی اخلصه من اهوالها اذا تطایرت الكتب یمینا و شمالا و عند الصراط و عند المیزان»:
هر كس زیارت كند مرا با این دوری قبر من در سه موطن در روز قیامت به دو آیم تا او را از اهوال و دهشت آن مواطن خلاصی بخشم یكی وقتی كه نامه اعمال نیكوكاران در دست راست ایشان و نامه های اعمال بدكاران در دست چپ ایشان پرواز نماید و دیگر در زمان عبور از صراط و دیگر هنگام سنجیدن ترازوی اعمال.
و نیز در آن كتاب از جعفر بن محمد بن عماره از پدرش مروی است كه حضرت صادق جعفر بن محمد از پدر بزرگوارش از آباء بلند مقدارش از امیرالمؤمنین علی علیهم السلام روایت می كنند كه رسول خدای صلی الله علیه و آله فرمود «و سیدفن بضعة منی بارض خراسان لا یزورها مؤمن الا اوجب الله تعالی له الجنة و حرم جسده علی النار» زود باشد كه پاره ی تن من در زمین خراسان مدفون گردد هیچ مؤمنی او را زیارت نكند مگر این كه خداوند
[ صفحه 220]
تعالی بهشت را بر وی واجب و بدنش را بر آتش دوزخ حرام گرداند.
و نیز در عیون اخبار از علی بن حسین بن علی بن فضال از پدرش مروی است كه حضرت ابی الحسن علی بن موسی الرضا علیهماالسلام فرمود «ان بخراسان لبقعة یأتی علیها زمان تصیر مختلف الملائكة و لا یزال فوج ینزل من السماء و فوج یصعد الی ان ینفخ فی الصور» در خراسان بقعه ایست كه زمانی بر وی خواهد رسید كه محل آمد و شد فرشتگان خواهد گردید و همیشه فوجی از ملائكه به زیارت از آسمان فرود می آیند و فوجی صعود می دهند تا گاهی كه در نفخ صور بر دمند یكی عرض كرد یا ابن رسول الله این كدام بقعه است فرمود: «هی بارض طوس و هی و الله روضة من ریاض الجنة من زارنی فی تلك البقعة كمن زار رسول الله صلی الله علیه و آله و كتب الله تعالی له ثواب الف حجة مبرورة و الف عمرة مقبولة و كنت انا و آبائی شفعاؤه یوم القیمه» این بقعه در زمین طوس ست و این بقعه سوگند با خدای بوستانی از بوستانهای بهشت است هر كسی مرا در این بقعه زیارت كند چنان است كه رسول خدای صلی الله علیه و آله را زیارت كرده باشد و خدای تعالی برای او ثواب هزار حج مبرور و هزار عمره مقبول را می نویسد و من و پدرانم در روز قیامت او را شفاعت كنیم.
و هم در آن كتاب از حضرت باقر ابی جعفر محمد بن علی علیهم السلام مروی است كه فرمود «ان بین جبلی طوس قبضة قبضت من الجنة من دخلها كان آمنا» بدرستی كه در میان دو كوه طوس قبضه ایست از خاك كه قبض كرده اند آن را از بهشت هر كس داخل آن شود ایمن گردد از جهنم.
و هم در آن كتاب از علی بن ابراهیم بن هاشم از پدرش از حضرت عبدالعظیم ابن عبدالله حسنی علیه السلام از حضرت ابی جعفر محمد بن علی الرضا صلوات الله علیهم مروی است كه حضرت ابی جعفر فرمود: «ضمنت لمن زار بی علیه السلام بطوس عارفا بحقه الجنة علی الله تعالی» ضمانت می كنم برای آن كس كه پدرم را در طوس زیارت كند و به حق او عارف باشد كه خداوند تعالی او را البته بهشت عطا كند.
[ صفحه 221]
و هم در عیون الاخبار مروی است كه عبدالعظیم بن عبدالله حسنی علیه السلام فرمود كه در خدمت حضرت ابی جعفر صلوات الله و سلامه علیه عرض كردم در میان زیارت قبر منور حضرت ابی عبدالله سلام الله علیه و زیارت قبر پدرت در طوس علیه السلام متحیر هستم یعنی كدام یك افضل است فرمود در جای خود باش پس داخل سرای شد و بیرون آمد در حالتی كه اشك دیدگانش بر دو خد مباركش روان بود و فرمود «زوار قبر ابی عبدالله علیه السلام كثیرون و زوار قبر ابی علیه السلام بطوس قلبلو» زیارت نمایندگان قبر ابی عبدالله در كربلا بسیار و ایران قبر پدرم علیه السلام در طوس اندك هستند.
و هم در آن كتاب از احمد بن محمد بن ابی نصیر برنطی مروی است كه گفت نامه ی حضرت ابی الحسن امام رضا علیه السلام را بخواندم مرقوم فرموده بود «ابلغ شیعتنا ان زیارتی تعدل عندالله الف حجة» شیعیان ما را ابلاغ كن كه ثواب زیارت من در پیشگاه خدای با هزار حج معادل است. بزنطی می گوید در حضرت ابی جعفر علیه السلام عرض كردم هزار حج یعنی این چند منزلت دارد؟ فرمود آری «و الله و الف و الف حجة لمن زاره عارفا بحقه» ثوابش مساوی با هزار بار هزار حج است برای زیارت كننده ی امام رضا علیه السلام در حالتی كه عارف به حق آن حضرت باشد.
و هم در آن كتاب از عبدالرحمن بن ابی نجران مروی است كه گفت از حضرت ابی جعفر سلام الله علیه پرسیدم در حق زیارت كننده ی پدرت علیه السلام چه می فرمائی فرمود «الجنة و الله» سوگند با خدای در بهشت می رود. و نیز در آن كتاب از قبیصة بن جابر یزید جعفی مروی است كه از وصی اوصیاء وارث علم انبیاء حضرت ابی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب علیهم السلام شنیدم می فرمود حدیث فرمود مرا سیدالعابدین علی بن الحسین از سید الشهداء حسین بن علی از سید اوصیاء امیرالمؤمنین صلوات الله علیهم كه رسول خدای صلی الله علیه و آله و سلم فرمود «سیدفن منی بارض خراسان مازارها مكروب الا نفس الله كربته و لا مذنب الا غفر الله
[ صفحه 222]
ذنوبه» زود باشد كه پاره ی تن من در زمین خراسان مدفون گردد هیچ مكروبی و اندوهناكی آن مرقد مطهر را زیارت نكند جز این كه خداوند تعالی اندوهش را زایل كند و هیچ گناهكاری زیارت نكند جز آن كه خداوند گناهانش را بیامرزد.
و هم در آن كتاب از علی بن اسباط مروی است كه گفت از حضرت ابی جعفر سلام الله علیه پرسیدم اجر و ثواب آن كس كه پدر بزرگوارت را در خراسان زیارت نماید چیست دو كرت فرمود سوگند با خدای بهشت است.
و نیز در آن كتاب از محمد بن سلیمان مروی است كه از حضرت ابی جعفر محمد بن علی الرضا علیهم السلام پرسیدم شخصی حج واجب خود را به عنوان حج تمتع به جای آورده است و از آن پس به مدینه ی طیبه رفت و حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله را زیارت نمود و سلام داد بعد از آن به نجف اشرف برفت و پدر بزرگوارت امیرالمؤمنین علیه السلام را زیارت نمود در حالتی كه عارف به حق آن حضرت بود و می دانست كه آن حضرت حجت خدا بر خلق می باشد و همان باب الله و در بارگاه الهی است كه از آن در به خداوند اكبر می توان رسید پس بر آن حضرت سلام كرد و از آن پس به كربلا برفت و حضرت امام حسین علیه السلام را زیارت نمود و بعد از آن به بغداد رفت و حضرت امام موسی كاظم علیه السلام را زیارت كرد و سلام فرستاد پس از آن به شهر خود بازشد و این وقت خداوند آن قدر مال و بضاعت عنایت فرمود كه می تواند اقامت حج نماید آیا ازین دو كار كدام یك برای او افضل است آیا این مرد كه حج واجب خود را سابقا ادا كرده است بهتر آن است كه باز شود و دیگر باره حج بسپارد یا به خراسان سفر كند و پدر والا مقامت امام رضا علیه السلام را زیارت نماید و بر آن حضرت سلام فرستد فرمود «بل یأتی خرسان فیسلم علی ابی علیه السلام افضل و لكن ذلك فی رجب و لا ینبغی ان تفعلوا هذا الیوم فان علینا و علیكم من السلطان شنعة» بلكه به خراسان برود و بر پدرم علیه السلام سلام فرستد فضیلتش بیشتر است لكن باید این كار در ماه رجب باشد و نمی سزد كه در این زمان مسلوك بدارید چه خوف آن است كه
[ صفحه 223]
بر ما و شما از خلیفه شنعتی و كاری ناخوش پدیدار شود.
راقم حروف گوید شاید اختصاص برجب برای این است كه زیارت در آن هنگام چون مربوط به زمان شهادت نیست محل احتیاط و توجه فرمان گذار عصر نبوده است یا این كه می خواهد بفرماید زیارت آن حضرت را در ماه رجب باید گذاشت كه ماه شهادت است اما نه در این روزگار كه خلیفه و سلطان عصر را مطبوع نمی شود و اسباب آزار و تشنیع شیعه و سستی عقیدت پاره ای كسان ضعیف الایمان می گردد و الله تعالی اعلم و با این حدیث چنان معلوم می شود كه شهادت آن حضرت در این ماه است.
و هم در آن كتاب مروی است كه احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی گفت از حضرت امام رضا صلوات الله علیه شنیدم فرمود «ما زارنی احد من اولیائی عارفا بحقی الا تشفعت له یوم القیامه» هیچ كس از دوستان من نباشد كه مرا زیارت نماید گاهی كه به حق من عارف باشد مگر این كه در روز قیامت برای او شفاعت نمایم.
و دیگر در عیون اخبار از ایوب بن نوح مروی است كه گفت از حضرت ابی جعفر محمد بن علی بن موسی علیهم السلام شنیدم می فرمود «من زار قبر ابی بطوس غفر الله له ما تقدم من ذنبه و ما تأخر فاذا كان یوم القیمامة نصب له منبر بحذاء منبر رسول الله صلی الله علیه و آله حتی یفرغ الله تعالی من حساب عباده» هر كسی زیارت نماید قبر منور پدرم علیه السلام را در طوس خداوند تعالی گناهان گذشته و آینده ی او را بیامرزد و چون روز قیامت درآید برای او منبری در برابر منبر رسول خدای صلی الله علیه و آله نصب نمایند تا هنگامی كه خداوند تعالی از حساب بندگانش فارغ گردد.
و نیز در كتاب اخبار از سلیمان بن حفص مروزی مروی است كه گفت از حضرت ابی الحسن موسی بن جعفر علیهماالسلام شنیدیم می فرمود «من زار ولدی كان له عندالله سبعین حجة مبرورة قلت سبعین حجة قال نعم و سبعین الف حجة قال رب حجة لا تقبل و من زاره و بات عنده لیلة كان كمن زار الله تعالی فی عرشه قال نعم اذا كان یوم القیمة كان علی عرش الله تعالی اربعة من الاولین و اربعة من الاخرین»
[ صفحه 224]
هر كسی زیارت كند فرزندم علی رضا علیه السلام را برای او در حضرت خدای ثواب هفتاد حج است كه مبرور باشد از كمال شعف و استعجاب عرض كردم ثواب هفتاد حج فرمود بلی ثواب هفتاد هزار حج آنگاه فرمود بسی حج باشد كه مقبول نباشد یعنی ثواب زیارت آن حضرت مقابل هفتاد هزار حج مقبول است و هر كسی زیارت كند آن حضرت را و یك شب در آن بقعه بیتوته نماید چنان است كه خدای را در عرش زیارت نماید عرض كردم مثل كسی است كه خداوند تعالی را در عرش او زیارت كند فرمود بلی چون روز قیامت اندر آید چهار تن از اولین و چهار تن از آخرین بر عرش خدای خواهند بود اما اولین نوح و ابراهیم و موسی و عیسی علیهم السلام و اما چهار تن آخرین همانا محمد و علی و حسن و حسین صلوات الله علیهم اجمعین هستند «ثم یمدی المطمار فتقعد معنا زوار قبور الائمة الا ان اعلاهم درجة و اقربهم حبوة زوار قبر ولدی علی» پس از آن مطمار را می كشند و زایران قبور ائمه با ما می نشینند و زوار قبر پسرم علی از سایر زوار درجه ی ایشان برتر و بعطیات و مواهب الهیه نزدیك تر هستند.
ابن بابویه می فرماید معنی قول آن حضرت «كمن زار الله فی عرشه» تشبیه مكانی نیست چه خدای را مكانی نیست كه عرش را مكان خدای شمارند و محل دیگر را به مكان خدای همانند شمارند بلكه عرش منسوب به خدا و محل زیارت است چه ملائكه عرش خدای را زیارت نمایند و به آن جا پناه برند و برگرد آن طواف می نمایند و این بدان ماند كه می گوئی «نزور الله فی عرشه» چنان كه می گوئی حج خانه خدای را می نمایند مقصود نه آن است كه خدای را در مكانی زیارت می كنند چه خدای را مكانی نیست و موصوف به مكان نمی شود تعالی الله «عن ذلك علوا كبیرا.»
و دیگر در آن كتاب از ابوالصلت هروی مذكور است كه گفت در حضور مبارك امام رضا علیه السلام مشرف بودم در این حال قومی از مردم قم بیامدند و بر حضرتش سلام فرستادند جواب سلام ایشان را بداد و بخویشتن تقرب داد و ترحیب و خوش آمد فرمود و گفت «فانتم شیعتنا حقا و سیأتی علیكم زمان تزورونی فیه تربتی
[ صفحه 225]
بطوس الا فمن زارنی و هو علی غسل خرج من ذنوبه كیوم ولدته امه» شما از روی حق و راستی شیعیان ما هستید و زود باشد كه زمانی بر شما بگذرد كه مرا در آن روز زیارت نمائید و خاك من در طوس باشد آگاه باشید هر كس مرا زیارت كند گاهی كه غسل كرده و خویشتن را پاك و شسته داشته باشد از گناهان خود بیرون رود مثل همان روزی كه از مادرش متولد شده باشد.
و نیز در عیون اخبار از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی علیه التحیة و التسلیم مروی است كه از حضرت علی بن محمد عسكری صلوات الله علیهما شنیدم كه اهل آبه آمرزیده شوند چه زیارت كنند جدم علی بن موسی الرضا علیهم السلام را در طوس دانسته باشید كه هر كسی آن حضرت را زیارت كند و در راه طوس قطره بارانی از آسمان به زائر آن حضرت برسد خدای تعالی جسدش را بر آتش حرام سازد و این خبر از راوی دیگر مسطور شد و تفاوت آن چنان كه در امالی صدوق علیه الرحمة رقم گردیده این است كه فرمود او را آزاری از باران یا سرما یا گرمائی برسد خداوند جسدش را بر آتش حرام گرداند.
و هم در آن كتاب از حسن بن علی وشا مروی است كه گفت از حضرت امام رضا علیه السلام شنیدم می فرمود «ان لكل امام عهدا فی عنق اولیائه و شیعته و ان من تمام الوفاء بالعهد و حسن الاداء زیارة قبور هم فمن زارهم رغبة فی زیارتهم و تصدیقا بما رغبوا فیه كان ائمتهم شفعاؤهم یوم القیمة» همانا هر امامی را عهد و پیمانی است بر گردن دوستان و شیعیان خودش و ادای آن عهد و وفای به آن این است كه به زیارت قبور ایشان نایل شود پس هر كسی زیارت كند ایشان را در حالتی كه به زیارت ایشان راغب باشد و تصدیق نماید به آنچه ایشان خواسته اند و فرموده اند امامان و پیشوایان ابن جماعت زائران در روز قیامت شفاعت گر ایشان باشند.
و نیز در عیون اخبار از ابراهیم بن عقبه مروی است كه گفت به حضرت ابی الحسن ثالث علیه السلام نوشتم و از زیارت حضرت ابی عبدالله الحسین و زیارت ابی الحسن و ابی جعفر سلام الله علیهم سؤال كردم در جواب مرقوم فرمود «ابوعبدالله علیه السلام
[ صفحه 226]
المقدم و هذا اجمع و اعظم اجرا» زیارت ابی عبدالله الحسین علیه السلام مقدم است و زیارت این دو امام جامع تر و اجرش عظیم تر است. شاید یك علت این باشد كه هر كسی زیارت امام رضا و فرزندش امام محمد تقی را بنماید به تمام ائمه اثنی عشر قائل است و چنان است كه امام حسین علیه السلام را نیز زیارت كرده باشد اما تواند بود كه زیارت امام حسین علیه السلام مثل جماعت زیدیه و اسماعیلیة و واقفیه به مسلكی دیگر باشند.
و هم در آن كتاب از علی بن مهزیار مروی است كه در حضرت ابی جعفر یعنی امام محمد تقی علیه السلام عرض كردم فدایت بگردم زیارت امام رضا علیه السلام افضل می باشد یا زیارت ابی عبدالله الحسین علیه الصلوة و السلام فرمود «زیارة ابی افضل و ذلك ان اباعبدالله علیه السلام یزوره كل الناس و ابی علیه السلام لا یزوره الا خواص الشیعه» زیارت پدر بزرگوارم فضیلتش بیشتر است و این از آن جهت می باشد كه حضرت ابی عبدالله الحسین سلام الله علیه را جمیع مردم زیارت می كنند و پدرم را جز خواص شیعیان زیارت نمی كنند.
مجلسی اعلی الله مقامه می فرماید گویا مراد این باشد كه چون فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام مشهور گردیده است بیشتر شیعیان به زیارت آن حضرت رغبت می نمایند و فضیلت زیارت امام رضا سلام الله علیه را كمتر شنیده اند و كمتر رغبت می كنند پس این حكم مخصوص آن زمان خواهد بود و ممكن است كه مراد این باشد كه امام حسین علیه السلام را شیعه و سنی زیارت می نمایند و آن حضرت را به غیر از جماعت شیعه زیارت نمی كنند یا این كه هر كسی اعتقاد به امامت امام رضا (ع) دارد به تمامت ائمه سلام الله علیهم معتقد است.
راقم حروف گوید این دلیل اخیر اصوب است زیرا كه اقوال و افعال ائمه هدی صلوات الله علیهم بجمله نظر به مصالح دینیه و اجرای احكام الهیه و سنن تبویه و امور شرعیه دارد و چون به طوری كه یاد كردیم هر كسی به زیارت امام رضا فایز گردید چنان است كه زایر تمام ائمه و معتقد به ائمه اثنی عشر علیهم السلام باشد و نیز آن حضرت در زمین غربت باشد اگر این ترغیب و این فضل و شرف و اجر و مزد
[ صفحه 227]
و افضلیت را نفرمایند مردمان از بلاد غریبه آهنگ زیارتش كمتر كنند و آخر الامر زوار مرقد منورش اندك شوند و این قلت زیارت موجب سستی عقیدت شود و اسباب ضعف رغبت به زیارت سایر مراقد مطهره گردد چه این حضرت نیز یكی از دوازده امام والا مقام علیهم السلام است لهذا این تأكید و ترغیب و این اجر و ثواب را مقرر می دارند حمد خدای را كه مزار فایض الانوارش زیارت گاه سلاطین با تمكین و تمام طبقات مسلمین و محل استجابت دعوات و قضای حاجات و بروز و ظهور معجزات و كرامات است.
و دیگر در آن كتاب از اسماعیل بن مهران از حضرت جعفر بن صادق علیه السلام مروی است كه فرمود «اذا حج احدكم فلیختم حجه زیارتنا لان ذلك من تمام الحج» هر وفت یك تن از شما اقامت حج نماید بایستی حج خود را به زیارت ما ختم نماید زیرا كه اتمام حج به زیارت ما موكول است.
و هم در آن كتاب از ابوجعفر علیه السلام مروی است كه فرمود «انما امر الناس ان یأتوا هذه الاحجار فیطوفوا بها ثم یأتونا فیخبرونا بولایتهم و یعرضوا علینا نصرهم» همانا مردم مأمورند كه به زیارت احجار كعبه معظمه و قبور منوره بروند و از آن پس به حضرت ما بیایند و ما را از ولایت خودشان خبر بدهند و نصرت خودشان را نسبت به ما عرضه بدارند و این نیز متمم مطلب سابق است زیرا كه حج و سایر فروعات بلكه اصول دین بسته به شناختن امام زمان و برگزیده خدا و رسول خدای است وگرنه اسباب توحید و معرفت و دین داری و حق گذاری از كجا معلوم خواهد شد.
و هم در آن كتاب از زیدشحام مروی است كه به حضرت ابی عبدالله علیه السلام عرض كردم برای كسی كه یكی از شما ائمه هدی سلام الله علیهم را زیارت كند چه اجر و ثواب است فرمود «كمن زار رسول الله صلی الله علیه و آله» مانند همان كسی است كه رسول خدای صلی الله علیه و آله را زیارت نماید.
و نیز در آن كتاب از صقر بن دلف مروی است كه گفت از حضرت سید و آقایم علی بن محمد بن علی الرضا علیه السلام شنیدم فرمود «من كانت له الی الله عزوجل حاجة
[ صفحه 228]
فلیزر قبر جدی الرضا علیه السلام بطوس و هو علی غسل و لیصل عند رأسه ركعتین و لیسأل الله تعالی حاجته فی قنوته فانه یستجیب له مالم یسأل مأثم او قطیعة رحم فان فی موضع قبره لبقعة من بقاع الجنة لا یزورها مؤمن الا اعتقه الله من النار و ادخله دار القرار» هر كسی را كه در حضرت یزدان تعالی حاجتی است باید قبر منور جدم حضرت امام رضا علیه السلام را در طوس زیارت كند در حالتی كه پاك و با غسل باشد و باید دو ركعت نماز نزدیك سر مبارك آن حضرت بگذارد و در حال قنوت حاجت خود را از خدای تعالی بخواهد به درستی كه حاجت برآورده می شود در صورتی كه راجع به معصیتی و قطع رحمی نباشد همانا در موضع قبر مطهر جد بزرگوارم امام رضا صلوات الله علیه بقعه ایست از بقعه های بهشت كه هیچ مؤمنی آن قبر را زیارت نكند مگر این كه خداوند او را از آتش دوزخ آزاد كند و در بهشت جاویدان داخل گرداند.
و دیگر در كتاب تحفة الزائر مجلسی مروی است كه عبدالله بن الفضل گفت در خدمت حضرت صادق علیه السلام بودم شخصی از مردم طوس به حضرتش درآمد و عرض كرد یا ابن رسول الله برای كسی كه قبر مطهر حضرت ابی عبدالله الحسین علیهم السلام را زیارت كند چه ثواب است فرمود ای طوسی هر كس زیارت كند قبر آن حضرت را و بداند كه او از جانب خدا امام و طاعتش بر بندگان خدا واجب است یزدان تعالی گناهان گذشته و آینده ی او را بیامرزد و شفاعت او را درباره هفتاد تن گناه كار قبول نماید و نزد قبر مطهرش هر حاجتی را بخواهد البته برآورده شود بعد از آن حضرت امام موسی كاظم علیه السلام درآمد حضرت صادق علیه السلام او را بر ران مبارك خود برنشانید و ما بین هر دو دیده همایونش را می بوسید و از آن پس به جانب آن مرد ملتفت شد و فرمود ای طوسی این طفل امام و خلیفه و حجت خدای است بعد از من و به درستی كه از صلب او مردی بیرون خواهد آمد كه پسندیده ی خدای باشد در آسمان و پسندیده مردمان باشد در زمین و او در زمین شما كشته می شود به زهر ظلم و تعدی و در آن زمین غربت مدفون خواهد شد هر كسی زیارت كند او را در غریبی او و بداند كه وی بعد از پدرش امام است و اطاعت او
[ صفحه 229]
از جانب خدا واجب است چنان است كه رسول خدای صلی الله علیه و آله را زیارت كرده باشد.
و در حدیث معتبر دیگر فرمود در طوفان نوح علیه السلام چهار بقعه زمین به خدا شكایت كردند بیت المعمور و نجف و كربلا و شهر طوس.
و نیز به سند دیگر منقول است كه روزی حضرت امام موسی كاظم علیه السلام جلوس فرموده و فرزندانش در حضور مباركش حاضر بودند در این اثنا حضرت امام رضا علیه السلام از پیش روی مباركش بگذشت و این وقت آن حضرت در آغاز سن شباب بود حضرت كاظم علیه السلام فرمود این فرزند من در زمین غربت فوت می شود پس هر كس او را زیارت كند و امرش را منقاد باشد و حق او را در حضرت یزدان تعالی بشناسد مانند شهدای بدر باشد.
و در حدیث معتبر دیگر حضرت امام رضا علیه السلام فرمود روزها و شبها به پایان نمی رسد تا گاهی طوس محل تردد شیعیان و زیارت كنندگان من گردد پس هر كسی مرا با حال غربت من در طوس زیارت كند در روز قیامت در درجه من با من باشد و گناهانش آمرزیده شود.
و نیز در همان كتاب به سند حسن از حضرت عبدالعظیم علیه السلام كه حضرت امام محمد تقی صلوات الله علیه فرمود حتم و لازم شده است بر خدای تعالی برای كسی كه پدرم را در طوس زیارت كند با معرفت به حق كه البته بهشت را به او عطا فرماید.
مجلسی می فرماید زیارت حضرت رضا علیه السلام در اوقات شریفه و ازمنه مختصه به آن حضرت افضل است خصوصا در ماه مبارك رجب كه در حدیث سابق مذكور شد و روز ولادت آن حضرت كه موافق مشهور یازدهم ماه ذوالقعده است و روز وفات آن حضرت كه روز آخر ماه صفر یا هفدهم یا بیست و چهارم ماه رمضان است و روزی كه با آن حضرت بیعت به خلافت كردند كه اول ماه رمضان یا ششم آن ماه است و روزی كه با آن حضرت به بیعت الهی بیعت كرده اند كه روز وفات حضرت موسی بن جعفر است و به آن اشارت رفت.
و سید بن طاوس علیه الرحمه در كتاب اقبال می فرماید در روایتی وارد شده
[ صفحه 230]
است كه روز ششم ماه رمضان دو ركعت نماز باید به جای آورد به شكرانه ی این كه حقوق مولای ما حضرت امام رضا علیه السلام در آن ظاهر شده است در هر ركعتی یك دفعه سوره حمد و بیست و پنج مرتبه سوره اخلاص و می فرماید در بعضی روایات دیده ام كه زیارت حضرت امام رضا علیه السلام در روز بیست و سوم ماه ذی القعده از نزدیك و دور به بعضی از زیارات منقوله یا غیر منقوله آن حضرت مستحب است.
معلوم باد چنان كه صاحب جنات الخلود نیز اشارت كرده است از جمله موافقتهای حضرت امام رضا علیه السلام با جد بزرگوارش امیرالمؤمنین علیه السلام این است كه مطابق پاره ای روایات شهادت امیرالمؤمنین در شب قدر بوده است و امام رضا علیه السلام در بیست و سوم شهر رمضان به شهادت فایز گردیده است و این بنده می گوید حضرت رضا علیه السلام در خوردن زهر و صبر و تحمل ناملایمات خلیفه و ولات عصر و شهادت در غربت و دوری از اهل و عیال حضرت رسول خدا و علی مرتضی و حسن مجتبی و سیدالشهداء و حضرت سجاد و حضرت باقر و حضرت صادق و پدر بزرگوارش حضرت كاظم صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین تأسی و موافقت فرموده است و بر اهل خیر پوشیده نیست و ثواب زیارت آن حضرت در ذیل زیارات حضرت سیدالشهداء روح من سواهما فداهما و در بعضی موارد دیگر مسطور است در این موقع به مقدار حاجت اشارت رفت و در مجلد بیست و دوم بحار در كتاب مزار و سایر كتب ادعیه دعای زیارت آن حضرت به اقسام مختلفه نثرا و متضمن نظم مشروح و مذكور و غالب مردم به آن متذكر و رطب اللسان هستند و ما محتاج به نگارش آن نیستیم.
در بحار و كشف الغمه و غیرهما مسطور است كه وقتی شخصی خراسانی در
[ صفحه 217]
حضرتش معروض داشت یعنی در خدمت رضا علیه السلام یا ابن رسول الله رسول خدای صلی الله علیه و آله را در خواب دیدم كه گویا با من می فرمود «كیف انتم اذا دفن فی ارضكم بعضی و استحفظتم ودیعتی و غیب فی ثراكم نجمی» چگونه خواهید بود شماها وقتی كه مدفون گردد در زمین شما پاره ای از تن من و شما نگاهبان گردید ودیعة و امانت مرا و فرو رود در خاك شما ستاره ی من. امام رضا فرمود: «انا المدفون فی ارضكم و انا بضعة من نبیكم و النجم» من هستم كه در زمین شما مدفون می شوم و من پاره ی تن پیغمبر شما هستم و من ستاره و نجم هستم. و در روایتی به جای نجم لحمی مذكور است یعنی گوشت من «الا فمن زارنی و هو یعرف ما اوجب الله تعالی من حقی و طاعتی فانا و آبائی شفعاؤه یوم القیمة و من كنا شفعاءه نجا و لو كان علیه مثل و زر الثقلین الجن و الانس» بدانید كه هر كسی مرا زیارت نماید و عارف به حق و طاعت من كه خدای تعالی بر وی واجب گردانیده باشد من و پدرانم در روز قیامت شفیعان او باشیم و هر كسی را كه ما شفعای او باشیم نجات و رستگاری خواهد بود اگر چه به اندازه ی وزر و گناهان جن و انس بر گردن او باشد.
«و لقد حدثنی ابی عن جدی عن ابیه عن رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم قال من رأنی فی منامه فقد رأنی فان الشیطان لا یتمثل فی صورتی و لا فی صورة احد من اوصیائی و لا فی صورة احد من شیعتهم و ان الرؤیا الصادقه جزء من سبعین جزءا من النبوة» همانا حدیث فرمود با من پدرم از جدم از پدرش از رسول خدای صلی الله علیه و آله كه هر كسی كه مرا در خواب خود بیند همانا مرا دیده است زیرا كه شیطان نمی تواند به صورت من و نه در صورت یكی از اوصیای من و نه به صورت یكی از شیعیان اوصیای من متمثل گردد و به درستی كه خوابی كه مقرون به صدق باشد یك جزء از هفتاد جزو نبوت می باشد.
راقم حروف گوید ظلمت شیطانی و مفاسد اخلاقی كه در حقیقت جهل حقیقی است چگونه می تواند با نور پاك یزدانی و عقل كل و محاسن اخلاق هادی سبل كه او همه خیر محض و وی همه شر محض و او هدایت صرف و وی ضلالت صرف و او محبوب خدا و وی مطرود خدا می باشد آشنائی گیرد تا از راه مماثلت و مشابهت
[ صفحه 218]
اندر شود كدام وقت شب شبیه روز یا روز همرنگ شب تواند شد كه شیطان تواند به چیزی كه از هیچ جهت با وی هم خوی و هم بوی نیست یك روی و یكرنگ شود روح خبیث و كثیف را به ارواح شریفه لطیفه چه مشابهت و مجانست خواهد بود و عدم مماثلت به اندازه ی دور باش و بعد مناسبت است هر قدر مقام نورانیت و صفای روحانیت غلبه كند ضد آن را مطرودیت بیشتر است مهبط جبرائیل را بنمود و ورود عزازیل چه تناسب و تقاربی است «مسكن دل نیست جای صبحت اغیار» و جائی كه فرشته درآید دیو و غول را چه راهی خواهد بود اغلوطه ی شیاطین با اخلاق انبیاء و مرسلین هرگز آشنائی نگیرد و وساوس شیطانی و هواجس نفسانی و اخلاق ناسوتی را در مراكز جبروتی و لاهوتی و موارد ارواح مكرمه راهی نباشد و هر چند اخلاق انسانی بر هواجس نفسانی چیره تر شود وساوس شیطانی دورتر و مطرودتر شود تا بدان كه به خطاب «انك رجیم و علیك لعنتی الی یوم الدین» مطرود ابد الابدین گردد اما دوری او بر حسب درجات و رانندگی او بر طریق مقامات است پس ببایستی سعی كرد كه بر حسب عبادت و بندگی و عبادت سبحانی روز تا روز برافزود تا وساوس شیطانی و تمثل او را ساعت به ساعت مهجورتر و محجوب تر ساخت تا بدان جا كه می فرماید «حتی اجعلك مثلی».
و این كه می فرمایند شیطان به صورت یكی از شیعیان ایشان هم متمثل نمی شود به همین معنی است كه ارواح و اخلاق ایشان از آن شریفتر و سعیدتر و هیاكل مقدسه ایشان كه به اخلاق حسنه لطافتی خاص پیدا كرده است از آن لطیف تر است كه شیطانی خبیث به ایشان راه یابد و مماثلت گیرد و این كه فرمود هر كسی مرا در خواب بیند مرا دیده است به همان معنی است چه ممكن است بعضی از مؤمنان یا كسانی كه در مذهب تشیع نیستند رسول خدای را در خواب بینند و آن حضرت را با شمایلی كه از پیكر همایونش در كتب یاد كرده اند یكسان نبینند معذلك آن حضرت را دیده اند چه اگر حقیقت جمال پیغمبری را بخواهند هیچ كس ندیده و نمی تواند دید حتی معاصرین عهد همایونش هر كسی به قدر چشم بصیرت خود دیده است
[ صفحه 219]
و البته به آن طور كه ائمه اطهار و اصحاب ابرار علی حسب بصیرت خود و مقامات بینش خود دیده اند دیگران ندیده اند پس آن حضرت در نظر هر كسی به قدر قوت نظر و نیروی استعداد و نور عقل و صفای قلب خود آن شخص جلوه گر می شود پس همه او را به یك حیثیتی دیده و نیز سوای انوار طیبه ی الهیه او را ندیده اند چنان كه همه كس می تواند گفت خورشید را دیده ام و دروغ نگفته و به اندازه ی حدت نظر و قوت بینائی خود دیده و می تواند بگوید ندیده ام زیرا كه هیچ چشمی را طاقت دیدن حقیقت نور او نیست و دور باش لعمان نور او مانع از آن است كه به درستی و صحت بنگرند و حال این كه نور خورشید یك ذره و قسمتی از هفتاد هزار درجه نور یكی از شیعیان است پس از این جا توان معلوم ساخت كه مقام ارواح مقدسه اشباح طاهره و اجسام نورانیه معصومین چیست و پاره ای دقایق نكات به دانشمندان دقیقه یاب حوالت است.
در عیون اخبار از حمدان دیوانی مروی است كه حضرت امام رضا علیه السلام فرمود «من زارنی علی بعد داری اتیته یوم القیمة فی ثلث مواطن حتی اخلصه من اهوالها اذا تطایرت الكتب یمینا و شمالا و عند الصراط و عند المیزان»:
هر كس زیارت كند مرا با این دوری قبر من در سه موطن در روز قیامت به دو آیم تا او را از اهوال و دهشت آن مواطن خلاصی بخشم یكی وقتی كه نامه اعمال نیكوكاران در دست راست ایشان و نامه های اعمال بدكاران در دست چپ ایشان پرواز نماید و دیگر در زمان عبور از صراط و دیگر هنگام سنجیدن ترازوی اعمال.
و نیز در آن كتاب از جعفر بن محمد بن عماره از پدرش مروی است كه حضرت صادق جعفر بن محمد از پدر بزرگوارش از آباء بلند مقدارش از امیرالمؤمنین علی علیهم السلام روایت می كنند كه رسول خدای صلی الله علیه و آله فرمود «و سیدفن بضعة منی بارض خراسان لا یزورها مؤمن الا اوجب الله تعالی له الجنة و حرم جسده علی النار» زود باشد كه پاره ی تن من در زمین خراسان مدفون گردد هیچ مؤمنی او را زیارت نكند مگر این كه خداوند
[ صفحه 220]
تعالی بهشت را بر وی واجب و بدنش را بر آتش دوزخ حرام گرداند.
و نیز در عیون اخبار از علی بن حسین بن علی بن فضال از پدرش مروی است كه حضرت ابی الحسن علی بن موسی الرضا علیهماالسلام فرمود «ان بخراسان لبقعة یأتی علیها زمان تصیر مختلف الملائكة و لا یزال فوج ینزل من السماء و فوج یصعد الی ان ینفخ فی الصور» در خراسان بقعه ایست كه زمانی بر وی خواهد رسید كه محل آمد و شد فرشتگان خواهد گردید و همیشه فوجی از ملائكه به زیارت از آسمان فرود می آیند و فوجی صعود می دهند تا گاهی كه در نفخ صور بر دمند یكی عرض كرد یا ابن رسول الله این كدام بقعه است فرمود: «هی بارض طوس و هی و الله روضة من ریاض الجنة من زارنی فی تلك البقعة كمن زار رسول الله صلی الله علیه و آله و كتب الله تعالی له ثواب الف حجة مبرورة و الف عمرة مقبولة و كنت انا و آبائی شفعاؤه یوم القیمه» این بقعه در زمین طوس ست و این بقعه سوگند با خدای بوستانی از بوستانهای بهشت است هر كسی مرا در این بقعه زیارت كند چنان است كه رسول خدای صلی الله علیه و آله را زیارت كرده باشد و خدای تعالی برای او ثواب هزار حج مبرور و هزار عمره مقبول را می نویسد و من و پدرانم در روز قیامت او را شفاعت كنیم.
و هم در آن كتاب از حضرت باقر ابی جعفر محمد بن علی علیهم السلام مروی است كه فرمود «ان بین جبلی طوس قبضة قبضت من الجنة من دخلها كان آمنا» بدرستی كه در میان دو كوه طوس قبضه ایست از خاك كه قبض كرده اند آن را از بهشت هر كس داخل آن شود ایمن گردد از جهنم.
و هم در آن كتاب از علی بن ابراهیم بن هاشم از پدرش از حضرت عبدالعظیم ابن عبدالله حسنی علیه السلام از حضرت ابی جعفر محمد بن علی الرضا صلوات الله علیهم مروی است كه حضرت ابی جعفر فرمود: «ضمنت لمن زار بی علیه السلام بطوس عارفا بحقه الجنة علی الله تعالی» ضمانت می كنم برای آن كس كه پدرم را در طوس زیارت كند و به حق او عارف باشد كه خداوند تعالی او را البته بهشت عطا كند.
[ صفحه 221]
و هم در عیون الاخبار مروی است كه عبدالعظیم بن عبدالله حسنی علیه السلام فرمود كه در خدمت حضرت ابی جعفر صلوات الله و سلامه علیه عرض كردم در میان زیارت قبر منور حضرت ابی عبدالله سلام الله علیه و زیارت قبر پدرت در طوس علیه السلام متحیر هستم یعنی كدام یك افضل است فرمود در جای خود باش پس داخل سرای شد و بیرون آمد در حالتی كه اشك دیدگانش بر دو خد مباركش روان بود و فرمود «زوار قبر ابی عبدالله علیه السلام كثیرون و زوار قبر ابی علیه السلام بطوس قلبلو» زیارت نمایندگان قبر ابی عبدالله در كربلا بسیار و ایران قبر پدرم علیه السلام در طوس اندك هستند.
و هم در آن كتاب از احمد بن محمد بن ابی نصیر برنطی مروی است كه گفت نامه ی حضرت ابی الحسن امام رضا علیه السلام را بخواندم مرقوم فرموده بود «ابلغ شیعتنا ان زیارتی تعدل عندالله الف حجة» شیعیان ما را ابلاغ كن كه ثواب زیارت من در پیشگاه خدای با هزار حج معادل است. بزنطی می گوید در حضرت ابی جعفر علیه السلام عرض كردم هزار حج یعنی این چند منزلت دارد؟ فرمود آری «و الله و الف و الف حجة لمن زاره عارفا بحقه» ثوابش مساوی با هزار بار هزار حج است برای زیارت كننده ی امام رضا علیه السلام در حالتی كه عارف به حق آن حضرت باشد.
و هم در آن كتاب از عبدالرحمن بن ابی نجران مروی است كه گفت از حضرت ابی جعفر سلام الله علیه پرسیدم در حق زیارت كننده ی پدرت علیه السلام چه می فرمائی فرمود «الجنة و الله» سوگند با خدای در بهشت می رود. و نیز در آن كتاب از قبیصة بن جابر یزید جعفی مروی است كه از وصی اوصیاء وارث علم انبیاء حضرت ابی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب علیهم السلام شنیدم می فرمود حدیث فرمود مرا سیدالعابدین علی بن الحسین از سید الشهداء حسین بن علی از سید اوصیاء امیرالمؤمنین صلوات الله علیهم كه رسول خدای صلی الله علیه و آله و سلم فرمود «سیدفن منی بارض خراسان مازارها مكروب الا نفس الله كربته و لا مذنب الا غفر الله
[ صفحه 222]
ذنوبه» زود باشد كه پاره ی تن من در زمین خراسان مدفون گردد هیچ مكروبی و اندوهناكی آن مرقد مطهر را زیارت نكند جز این كه خداوند تعالی اندوهش را زایل كند و هیچ گناهكاری زیارت نكند جز آن كه خداوند گناهانش را بیامرزد.
و هم در آن كتاب از علی بن اسباط مروی است كه گفت از حضرت ابی جعفر سلام الله علیه پرسیدم اجر و ثواب آن كس كه پدر بزرگوارت را در خراسان زیارت نماید چیست دو كرت فرمود سوگند با خدای بهشت است.
و نیز در آن كتاب از محمد بن سلیمان مروی است كه از حضرت ابی جعفر محمد بن علی الرضا علیهم السلام پرسیدم شخصی حج واجب خود را به عنوان حج تمتع به جای آورده است و از آن پس به مدینه ی طیبه رفت و حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله را زیارت نمود و سلام داد بعد از آن به نجف اشرف برفت و پدر بزرگوارت امیرالمؤمنین علیه السلام را زیارت نمود در حالتی كه عارف به حق آن حضرت بود و می دانست كه آن حضرت حجت خدا بر خلق می باشد و همان باب الله و در بارگاه الهی است كه از آن در به خداوند اكبر می توان رسید پس بر آن حضرت سلام كرد و از آن پس به كربلا برفت و حضرت امام حسین علیه السلام را زیارت نمود و بعد از آن به بغداد رفت و حضرت امام موسی كاظم علیه السلام را زیارت كرد و سلام فرستاد پس از آن به شهر خود بازشد و این وقت خداوند آن قدر مال و بضاعت عنایت فرمود كه می تواند اقامت حج نماید آیا ازین دو كار كدام یك برای او افضل است آیا این مرد كه حج واجب خود را سابقا ادا كرده است بهتر آن است كه باز شود و دیگر باره حج بسپارد یا به خراسان سفر كند و پدر والا مقامت امام رضا علیه السلام را زیارت نماید و بر آن حضرت سلام فرستد فرمود «بل یأتی خرسان فیسلم علی ابی علیه السلام افضل و لكن ذلك فی رجب و لا ینبغی ان تفعلوا هذا الیوم فان علینا و علیكم من السلطان شنعة» بلكه به خراسان برود و بر پدرم علیه السلام سلام فرستد فضیلتش بیشتر است لكن باید این كار در ماه رجب باشد و نمی سزد كه در این زمان مسلوك بدارید چه خوف آن است كه
[ صفحه 223]
بر ما و شما از خلیفه شنعتی و كاری ناخوش پدیدار شود.
راقم حروف گوید شاید اختصاص برجب برای این است كه زیارت در آن هنگام چون مربوط به زمان شهادت نیست محل احتیاط و توجه فرمان گذار عصر نبوده است یا این كه می خواهد بفرماید زیارت آن حضرت را در ماه رجب باید گذاشت كه ماه شهادت است اما نه در این روزگار كه خلیفه و سلطان عصر را مطبوع نمی شود و اسباب آزار و تشنیع شیعه و سستی عقیدت پاره ای كسان ضعیف الایمان می گردد و الله تعالی اعلم و با این حدیث چنان معلوم می شود كه شهادت آن حضرت در این ماه است.
و هم در آن كتاب مروی است كه احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی گفت از حضرت امام رضا صلوات الله علیه شنیدم فرمود «ما زارنی احد من اولیائی عارفا بحقی الا تشفعت له یوم القیامه» هیچ كس از دوستان من نباشد كه مرا زیارت نماید گاهی كه به حق من عارف باشد مگر این كه در روز قیامت برای او شفاعت نمایم.
و دیگر در عیون اخبار از ایوب بن نوح مروی است كه گفت از حضرت ابی جعفر محمد بن علی بن موسی علیهم السلام شنیدم می فرمود «من زار قبر ابی بطوس غفر الله له ما تقدم من ذنبه و ما تأخر فاذا كان یوم القیمامة نصب له منبر بحذاء منبر رسول الله صلی الله علیه و آله حتی یفرغ الله تعالی من حساب عباده» هر كسی زیارت نماید قبر منور پدرم علیه السلام را در طوس خداوند تعالی گناهان گذشته و آینده ی او را بیامرزد و چون روز قیامت درآید برای او منبری در برابر منبر رسول خدای صلی الله علیه و آله نصب نمایند تا هنگامی كه خداوند تعالی از حساب بندگانش فارغ گردد.
و نیز در كتاب اخبار از سلیمان بن حفص مروزی مروی است كه گفت از حضرت ابی الحسن موسی بن جعفر علیهماالسلام شنیدیم می فرمود «من زار ولدی كان له عندالله سبعین حجة مبرورة قلت سبعین حجة قال نعم و سبعین الف حجة قال رب حجة لا تقبل و من زاره و بات عنده لیلة كان كمن زار الله تعالی فی عرشه قال نعم اذا كان یوم القیمة كان علی عرش الله تعالی اربعة من الاولین و اربعة من الاخرین»
[ صفحه 224]
هر كسی زیارت كند فرزندم علی رضا علیه السلام را برای او در حضرت خدای ثواب هفتاد حج است كه مبرور باشد از كمال شعف و استعجاب عرض كردم ثواب هفتاد حج فرمود بلی ثواب هفتاد هزار حج آنگاه فرمود بسی حج باشد كه مقبول نباشد یعنی ثواب زیارت آن حضرت مقابل هفتاد هزار حج مقبول است و هر كسی زیارت كند آن حضرت را و یك شب در آن بقعه بیتوته نماید چنان است كه خدای را در عرش زیارت نماید عرض كردم مثل كسی است كه خداوند تعالی را در عرش او زیارت كند فرمود بلی چون روز قیامت اندر آید چهار تن از اولین و چهار تن از آخرین بر عرش خدای خواهند بود اما اولین نوح و ابراهیم و موسی و عیسی علیهم السلام و اما چهار تن آخرین همانا محمد و علی و حسن و حسین صلوات الله علیهم اجمعین هستند «ثم یمدی المطمار فتقعد معنا زوار قبور الائمة الا ان اعلاهم درجة و اقربهم حبوة زوار قبر ولدی علی» پس از آن مطمار را می كشند و زایران قبور ائمه با ما می نشینند و زوار قبر پسرم علی از سایر زوار درجه ی ایشان برتر و بعطیات و مواهب الهیه نزدیك تر هستند.
ابن بابویه می فرماید معنی قول آن حضرت «كمن زار الله فی عرشه» تشبیه مكانی نیست چه خدای را مكانی نیست كه عرش را مكان خدای شمارند و محل دیگر را به مكان خدای همانند شمارند بلكه عرش منسوب به خدا و محل زیارت است چه ملائكه عرش خدای را زیارت نمایند و به آن جا پناه برند و برگرد آن طواف می نمایند و این بدان ماند كه می گوئی «نزور الله فی عرشه» چنان كه می گوئی حج خانه خدای را می نمایند مقصود نه آن است كه خدای را در مكانی زیارت می كنند چه خدای را مكانی نیست و موصوف به مكان نمی شود تعالی الله «عن ذلك علوا كبیرا.»
و دیگر در آن كتاب از ابوالصلت هروی مذكور است كه گفت در حضور مبارك امام رضا علیه السلام مشرف بودم در این حال قومی از مردم قم بیامدند و بر حضرتش سلام فرستادند جواب سلام ایشان را بداد و بخویشتن تقرب داد و ترحیب و خوش آمد فرمود و گفت «فانتم شیعتنا حقا و سیأتی علیكم زمان تزورونی فیه تربتی
[ صفحه 225]
بطوس الا فمن زارنی و هو علی غسل خرج من ذنوبه كیوم ولدته امه» شما از روی حق و راستی شیعیان ما هستید و زود باشد كه زمانی بر شما بگذرد كه مرا در آن روز زیارت نمائید و خاك من در طوس باشد آگاه باشید هر كس مرا زیارت كند گاهی كه غسل كرده و خویشتن را پاك و شسته داشته باشد از گناهان خود بیرون رود مثل همان روزی كه از مادرش متولد شده باشد.
و نیز در عیون اخبار از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی علیه التحیة و التسلیم مروی است كه از حضرت علی بن محمد عسكری صلوات الله علیهما شنیدم كه اهل آبه آمرزیده شوند چه زیارت كنند جدم علی بن موسی الرضا علیهم السلام را در طوس دانسته باشید كه هر كسی آن حضرت را زیارت كند و در راه طوس قطره بارانی از آسمان به زائر آن حضرت برسد خدای تعالی جسدش را بر آتش حرام سازد و این خبر از راوی دیگر مسطور شد و تفاوت آن چنان كه در امالی صدوق علیه الرحمة رقم گردیده این است كه فرمود او را آزاری از باران یا سرما یا گرمائی برسد خداوند جسدش را بر آتش حرام گرداند.
و هم در آن كتاب از حسن بن علی وشا مروی است كه گفت از حضرت امام رضا علیه السلام شنیدم می فرمود «ان لكل امام عهدا فی عنق اولیائه و شیعته و ان من تمام الوفاء بالعهد و حسن الاداء زیارة قبور هم فمن زارهم رغبة فی زیارتهم و تصدیقا بما رغبوا فیه كان ائمتهم شفعاؤهم یوم القیمة» همانا هر امامی را عهد و پیمانی است بر گردن دوستان و شیعیان خودش و ادای آن عهد و وفای به آن این است كه به زیارت قبور ایشان نایل شود پس هر كسی زیارت كند ایشان را در حالتی كه به زیارت ایشان راغب باشد و تصدیق نماید به آنچه ایشان خواسته اند و فرموده اند امامان و پیشوایان ابن جماعت زائران در روز قیامت شفاعت گر ایشان باشند.
و نیز در عیون اخبار از ابراهیم بن عقبه مروی است كه گفت به حضرت ابی الحسن ثالث علیه السلام نوشتم و از زیارت حضرت ابی عبدالله الحسین و زیارت ابی الحسن و ابی جعفر سلام الله علیهم سؤال كردم در جواب مرقوم فرمود «ابوعبدالله علیه السلام
[ صفحه 226]
المقدم و هذا اجمع و اعظم اجرا» زیارت ابی عبدالله الحسین علیه السلام مقدم است و زیارت این دو امام جامع تر و اجرش عظیم تر است. شاید یك علت این باشد كه هر كسی زیارت امام رضا و فرزندش امام محمد تقی را بنماید به تمام ائمه اثنی عشر قائل است و چنان است كه امام حسین علیه السلام را نیز زیارت كرده باشد اما تواند بود كه زیارت امام حسین علیه السلام مثل جماعت زیدیه و اسماعیلیة و واقفیه به مسلكی دیگر باشند.
و هم در آن كتاب از علی بن مهزیار مروی است كه در حضرت ابی جعفر یعنی امام محمد تقی علیه السلام عرض كردم فدایت بگردم زیارت امام رضا علیه السلام افضل می باشد یا زیارت ابی عبدالله الحسین علیه الصلوة و السلام فرمود «زیارة ابی افضل و ذلك ان اباعبدالله علیه السلام یزوره كل الناس و ابی علیه السلام لا یزوره الا خواص الشیعه» زیارت پدر بزرگوارم فضیلتش بیشتر است و این از آن جهت می باشد كه حضرت ابی عبدالله الحسین سلام الله علیه را جمیع مردم زیارت می كنند و پدرم را جز خواص شیعیان زیارت نمی كنند.
مجلسی اعلی الله مقامه می فرماید گویا مراد این باشد كه چون فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام مشهور گردیده است بیشتر شیعیان به زیارت آن حضرت رغبت می نمایند و فضیلت زیارت امام رضا سلام الله علیه را كمتر شنیده اند و كمتر رغبت می كنند پس این حكم مخصوص آن زمان خواهد بود و ممكن است كه مراد این باشد كه امام حسین علیه السلام را شیعه و سنی زیارت می نمایند و آن حضرت را به غیر از جماعت شیعه زیارت نمی كنند یا این كه هر كسی اعتقاد به امامت امام رضا (ع) دارد به تمامت ائمه سلام الله علیهم معتقد است.
راقم حروف گوید این دلیل اخیر اصوب است زیرا كه اقوال و افعال ائمه هدی صلوات الله علیهم بجمله نظر به مصالح دینیه و اجرای احكام الهیه و سنن تبویه و امور شرعیه دارد و چون به طوری كه یاد كردیم هر كسی به زیارت امام رضا فایز گردید چنان است كه زایر تمام ائمه و معتقد به ائمه اثنی عشر علیهم السلام باشد و نیز آن حضرت در زمین غربت باشد اگر این ترغیب و این فضل و شرف و اجر و مزد
[ صفحه 227]
و افضلیت را نفرمایند مردمان از بلاد غریبه آهنگ زیارتش كمتر كنند و آخر الامر زوار مرقد منورش اندك شوند و این قلت زیارت موجب سستی عقیدت شود و اسباب ضعف رغبت به زیارت سایر مراقد مطهره گردد چه این حضرت نیز یكی از دوازده امام والا مقام علیهم السلام است لهذا این تأكید و ترغیب و این اجر و ثواب را مقرر می دارند حمد خدای را كه مزار فایض الانوارش زیارت گاه سلاطین با تمكین و تمام طبقات مسلمین و محل استجابت دعوات و قضای حاجات و بروز و ظهور معجزات و كرامات است.
و دیگر در آن كتاب از اسماعیل بن مهران از حضرت جعفر بن صادق علیه السلام مروی است كه فرمود «اذا حج احدكم فلیختم حجه زیارتنا لان ذلك من تمام الحج» هر وفت یك تن از شما اقامت حج نماید بایستی حج خود را به زیارت ما ختم نماید زیرا كه اتمام حج به زیارت ما موكول است.
و هم در آن كتاب از ابوجعفر علیه السلام مروی است كه فرمود «انما امر الناس ان یأتوا هذه الاحجار فیطوفوا بها ثم یأتونا فیخبرونا بولایتهم و یعرضوا علینا نصرهم» همانا مردم مأمورند كه به زیارت احجار كعبه معظمه و قبور منوره بروند و از آن پس به حضرت ما بیایند و ما را از ولایت خودشان خبر بدهند و نصرت خودشان را نسبت به ما عرضه بدارند و این نیز متمم مطلب سابق است زیرا كه حج و سایر فروعات بلكه اصول دین بسته به شناختن امام زمان و برگزیده خدا و رسول خدای است وگرنه اسباب توحید و معرفت و دین داری و حق گذاری از كجا معلوم خواهد شد.
و هم در آن كتاب از زیدشحام مروی است كه به حضرت ابی عبدالله علیه السلام عرض كردم برای كسی كه یكی از شما ائمه هدی سلام الله علیهم را زیارت كند چه اجر و ثواب است فرمود «كمن زار رسول الله صلی الله علیه و آله» مانند همان كسی است كه رسول خدای صلی الله علیه و آله را زیارت نماید.
و نیز در آن كتاب از صقر بن دلف مروی است كه گفت از حضرت سید و آقایم علی بن محمد بن علی الرضا علیه السلام شنیدم فرمود «من كانت له الی الله عزوجل حاجة
[ صفحه 228]
فلیزر قبر جدی الرضا علیه السلام بطوس و هو علی غسل و لیصل عند رأسه ركعتین و لیسأل الله تعالی حاجته فی قنوته فانه یستجیب له مالم یسأل مأثم او قطیعة رحم فان فی موضع قبره لبقعة من بقاع الجنة لا یزورها مؤمن الا اعتقه الله من النار و ادخله دار القرار» هر كسی را كه در حضرت یزدان تعالی حاجتی است باید قبر منور جدم حضرت امام رضا علیه السلام را در طوس زیارت كند در حالتی كه پاك و با غسل باشد و باید دو ركعت نماز نزدیك سر مبارك آن حضرت بگذارد و در حال قنوت حاجت خود را از خدای تعالی بخواهد به درستی كه حاجت برآورده می شود در صورتی كه راجع به معصیتی و قطع رحمی نباشد همانا در موضع قبر مطهر جد بزرگوارم امام رضا صلوات الله علیه بقعه ایست از بقعه های بهشت كه هیچ مؤمنی آن قبر را زیارت نكند مگر این كه خداوند او را از آتش دوزخ آزاد كند و در بهشت جاویدان داخل گرداند.
و دیگر در كتاب تحفة الزائر مجلسی مروی است كه عبدالله بن الفضل گفت در خدمت حضرت صادق علیه السلام بودم شخصی از مردم طوس به حضرتش درآمد و عرض كرد یا ابن رسول الله برای كسی كه قبر مطهر حضرت ابی عبدالله الحسین علیهم السلام را زیارت كند چه ثواب است فرمود ای طوسی هر كس زیارت كند قبر آن حضرت را و بداند كه او از جانب خدا امام و طاعتش بر بندگان خدا واجب است یزدان تعالی گناهان گذشته و آینده ی او را بیامرزد و شفاعت او را درباره هفتاد تن گناه كار قبول نماید و نزد قبر مطهرش هر حاجتی را بخواهد البته برآورده شود بعد از آن حضرت امام موسی كاظم علیه السلام درآمد حضرت صادق علیه السلام او را بر ران مبارك خود برنشانید و ما بین هر دو دیده همایونش را می بوسید و از آن پس به جانب آن مرد ملتفت شد و فرمود ای طوسی این طفل امام و خلیفه و حجت خدای است بعد از من و به درستی كه از صلب او مردی بیرون خواهد آمد كه پسندیده ی خدای باشد در آسمان و پسندیده مردمان باشد در زمین و او در زمین شما كشته می شود به زهر ظلم و تعدی و در آن زمین غربت مدفون خواهد شد هر كسی زیارت كند او را در غریبی او و بداند كه وی بعد از پدرش امام است و اطاعت او
[ صفحه 229]
از جانب خدا واجب است چنان است كه رسول خدای صلی الله علیه و آله را زیارت كرده باشد.
و در حدیث معتبر دیگر فرمود در طوفان نوح علیه السلام چهار بقعه زمین به خدا شكایت كردند بیت المعمور و نجف و كربلا و شهر طوس.
و نیز به سند دیگر منقول است كه روزی حضرت امام موسی كاظم علیه السلام جلوس فرموده و فرزندانش در حضور مباركش حاضر بودند در این اثنا حضرت امام رضا علیه السلام از پیش روی مباركش بگذشت و این وقت آن حضرت در آغاز سن شباب بود حضرت كاظم علیه السلام فرمود این فرزند من در زمین غربت فوت می شود پس هر كس او را زیارت كند و امرش را منقاد باشد و حق او را در حضرت یزدان تعالی بشناسد مانند شهدای بدر باشد.
و در حدیث معتبر دیگر حضرت امام رضا علیه السلام فرمود روزها و شبها به پایان نمی رسد تا گاهی طوس محل تردد شیعیان و زیارت كنندگان من گردد پس هر كسی مرا با حال غربت من در طوس زیارت كند در روز قیامت در درجه من با من باشد و گناهانش آمرزیده شود.
و نیز در همان كتاب به سند حسن از حضرت عبدالعظیم علیه السلام كه حضرت امام محمد تقی صلوات الله علیه فرمود حتم و لازم شده است بر خدای تعالی برای كسی كه پدرم را در طوس زیارت كند با معرفت به حق كه البته بهشت را به او عطا فرماید.
مجلسی می فرماید زیارت حضرت رضا علیه السلام در اوقات شریفه و ازمنه مختصه به آن حضرت افضل است خصوصا در ماه مبارك رجب كه در حدیث سابق مذكور شد و روز ولادت آن حضرت كه موافق مشهور یازدهم ماه ذوالقعده است و روز وفات آن حضرت كه روز آخر ماه صفر یا هفدهم یا بیست و چهارم ماه رمضان است و روزی كه با آن حضرت بیعت به خلافت كردند كه اول ماه رمضان یا ششم آن ماه است و روزی كه با آن حضرت به بیعت الهی بیعت كرده اند كه روز وفات حضرت موسی بن جعفر است و به آن اشارت رفت.
و سید بن طاوس علیه الرحمه در كتاب اقبال می فرماید در روایتی وارد شده
[ صفحه 230]
است كه روز ششم ماه رمضان دو ركعت نماز باید به جای آورد به شكرانه ی این كه حقوق مولای ما حضرت امام رضا علیه السلام در آن ظاهر شده است در هر ركعتی یك دفعه سوره حمد و بیست و پنج مرتبه سوره اخلاص و می فرماید در بعضی روایات دیده ام كه زیارت حضرت امام رضا علیه السلام در روز بیست و سوم ماه ذی القعده از نزدیك و دور به بعضی از زیارات منقوله یا غیر منقوله آن حضرت مستحب است.
معلوم باد چنان كه صاحب جنات الخلود نیز اشارت كرده است از جمله موافقتهای حضرت امام رضا علیه السلام با جد بزرگوارش امیرالمؤمنین علیه السلام این است كه مطابق پاره ای روایات شهادت امیرالمؤمنین در شب قدر بوده است و امام رضا علیه السلام در بیست و سوم شهر رمضان به شهادت فایز گردیده است و این بنده می گوید حضرت رضا علیه السلام در خوردن زهر و صبر و تحمل ناملایمات خلیفه و ولات عصر و شهادت در غربت و دوری از اهل و عیال حضرت رسول خدا و علی مرتضی و حسن مجتبی و سیدالشهداء و حضرت سجاد و حضرت باقر و حضرت صادق و پدر بزرگوارش حضرت كاظم صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین تأسی و موافقت فرموده است و بر اهل خیر پوشیده نیست و ثواب زیارت آن حضرت در ذیل زیارات حضرت سیدالشهداء روح من سواهما فداهما و در بعضی موارد دیگر مسطور است در این موقع به مقدار حاجت اشارت رفت و در مجلد بیست و دوم بحار در كتاب مزار و سایر كتب ادعیه دعای زیارت آن حضرت به اقسام مختلفه نثرا و متضمن نظم مشروح و مذكور و غالب مردم به آن متذكر و رطب اللسان هستند و ما محتاج به نگارش آن نیستیم.